Osmanlı Devlet Geleneğinde Denetim PDF Oku indir

Adalet duygusunu zinde tutan temel motivasyon, denetimdir. Adalet duygusunun yaralanması fertlerin suç ve usulsüzlük işlemeyi kendilerine hak görmesi sonucunu doğurmakta, bu da toplumda ahlaki erozyonu, kokuşmuşluğu bununla birlikte getirmektedir. Denetim sistemi olmayan veya denetim mekanizması yeterince ve usule uygun biçimde çalıştırılmayan toplumlarda adalete güven hızla erimektedir.
 
Bu gerçekten hareketle Osmanlı Devleti, özgün bir hukuk sistemi ortaya koyarak adaletin tesisi gayesi etrafında kuvvetli bir yönetim ve yargı teşkilatı meydana getirmeye çabalamıştır. İnşa ettiği sistemin sağlıklı biçimde çalışmasını sağlamak maksadıyla etkili kontrol mekanizmaları kurgulamıştır. Bilhassa halkın her türlü zulme karşı kendini güvende hissedebilmesi için gerektiğinde yöneticilerin ve yargı görevinde bulunanların denetlenebilmesini sağlayan kurumlar dizayn edilmiş, düzenlemeler yapılmıştır. Bunun yanı sıra hem adil yönetim ve yargılama hem de sağlıklı denetim için yargı görevini yerine getiren bireylerin bağımsızlıklarını korumaya yönelik önlemler alındığı görülmektedir. Elimizdeki arşiv belgeleri ve tarihi kayıtlar, Osmanlı Devleti’nde adalet vurgusunun yargı bağımsızlığına tesiri ile ilgili mühim ipuçları sağlamaktadır.
 
Bu çalışmada, Osmanlı devlet geleneğinde denetim düşüncesi, bunu tahkim etmeyi sağlayan ve yargı bağımsızlığı etrafında değerlendirilebilecek düzenlemeleri ve bunun uygulamadaki bazı emsallarini sunulmuştur. Bu amaçla Osmanlı yargı sisteminde kadıların ve mahkeme kararlarının incelenip değerlendirilmesi suretiyle adaleti sağlamayı amacında olan kurumların içinde bulunan mehayif teftişine de hususen temas edilmektedir.